مێژوو و پرۆسەی گەشەکردنی پلێتی خۆراکدان لە جیهاندا
لە ڕابردوودا کە ئەوەندە دوور نەبوو، خۆراکی مریشک کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە تۆوی دانەوێڵە پێکهاتبوو، لەسەر زەوی دەڕژێنرا یان لە سینی بچووک یان کەناڵی دەستیدا دابەش دەکرا و ئەمەش ئەو شێوازە بوو کە بۆ چەندین سەدە لە بەخێوکردنی مریشکی ناوخۆییدا بەکاردەهێنرا ڕۆژێک لە ناوچە گوندنشینەکان، بەڵام لە ساڵی ١٩٣٨، یەکەم هەنگاو بەرەو بەرهەمهێنانی خۆراکی زنجیرەیی نرا، و جێگای سەرنجە کە لەو کاتەوە تا ئێستا ئەم سیستەمە بۆ هەموو جۆرە پەلەوەرێکی بازرگانی بەکاردەهێنرێت، لەوانەش مریشکی گۆشت و مریشکی هێلکەدان لە… قەفەس مریشکی دایک بەکاردەهێنرێت.
دەستپێشخەرییەکی تر لە هەمان کاتدا لەگەڵ پەرەپێدانی زنجیر فیدەر
لە هەمان کاتدا لەگەڵ پەرەپێدانی زنجیر خۆراکدا، داهێنانێکی دیکە لە ئارادا بوو و ئەویش پەرەپێدانی خۆراکی دەستی پلێت بوو، کە وردە وردە بە خواردنی دانەوێڵەی ناوەوەیان بۆ مریشکەکان دابین دەکرا و وەک ئەوەی مریشکەکان بەشێک بن لە کارەکە هێزی ناوەوە ساڵۆن هەبوون کە خۆیان یارمەتیدەر بوون لە دابەشکردنی پیتاندن، و پێویستی بە دابەشکردنی بەردەوامی پیتاندن نەبوو لە هۆڵەکاندا.
بەڵام ئەم مۆدێلە فیدەرە بە تێپەڕبوونی کات تا ئەمڕۆ گۆڕانکاری زۆری بەسەردا هاتووە و ئەمڕۆش بە پێچەوانەی نەوەکانی یەکەمی فیدەرەکانی پلێت کە بە تەواوی لە کانزا دروستکراون، لە پلاستیک دروستکراون و بەهۆی سادەیی و پاکوخاوێنی و ئاسانکارییەکەی لە تەعقیمکردندا وایە لە کێڵگە بەخێوکردنەکاندا بەکاردەهێنرێت.
بەڵام بەرهەمهێنەرە بازرگانییە گەورەکان ئارەزووی زۆریان هەبوو بۆ بەکارهێنانی سیستەمی خۆراکدان بە زۆرترین پاکوخاوێنی و ئۆتۆماتیکی، ئەگەر لەم سیستەمانەدا لەبری ئەوەی بە عەرەبانە بگوازرێنەوە و بە دەستی لە خۆراکدانی پلێت هەڵواسراودا دابەشبکرێن، سیستەمی بەهار تانکیەکانی سەرووی پلێتەکان پڕدەکاتەوە و لەم سیستێمانەدا دانەوێڵەی ناو بۆرییەکە لە سایلۆی دانەوێڵەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ پلێتەکان بە یارمەتی بەهارێک. دواتر سیستەمی گواستنەوەی دیسک جێگەی سیستەمی گواستنەوەی گرتەوە کە تیایدا دیسکەکان بە زنجیر دەجووڵان و هۆکاری ئەوەش نەرمییەکی زیاتریان بوو بە بەراورد بە بەهاری پۆڵا.
یەکەم فیدەری پلێتەکانی مۆدێرن
لە ساڵی 1952 یەکەمین ئامێری خۆراکدانی پلێتەکانی مۆدێرن هاتە ناو بواری پیشەسازی پەلەوەرەکانی ئەمریکاوە، کە تێیدا ژمارەیەک پلێتی کانزای بە بۆرییەکەوە بەسترابووەوە کە پیتاندنی لە کونێکی بچووکی ناویدا دەڕژاند، و تێیدا دڵنیا بین لەوەی کە پیتاندنی A بڕێکی کەم و هەمیشەیی دەبێت لەبەردەستی مریشکەکەدا بێت و نەڕژێت و خواردنەکە لە کونێکەوە دەڕژایە ناو قۆنتەرێکەوە و ڕێگەی خۆی لە پلێتەکەدا دەدۆزێتەوە.
ناوبانگی خۆراکدەری پلێتەکان لە ساڵی ١٩٦٩ لە ئەمریکا زۆر زیادی کرد و ئەم مۆدێلە هۆپەرێکی ڕێکخراوی هەبوو کە لە ڕێگەیەوە مریشکپارێز دەیتوانی بڕی خۆراکی دابەشکراو لە پلێتەکاندا ڕێکبخات، پلێتەکان تۆڕێکیان هەبوو بۆ ڕێگریکردن لە چوونە ناو پلێتەکان مریشکەکان و… دابەشکردنی خۆراک بە شێوەیەکی کاریگەرتر ئەنجامدرا و بەفیڕۆدانی خۆراک کەم بوو بەهۆی ئەوەی مریشکەکان نەچوونە ژوورەوە و بەو پێیەی ژمارەیەکی زۆر لە مریشکەکان بە هەمان بڕی خۆراک لە هەمان کاتدا خۆراکیان پێدرا و دیزاینی… سیستەمی خۆراکدان بە شێوەیەک بوو کە بەڕێوەبردنی ئاسان بوو دەتوانرا ئەنجام بدرێت و ئەو نیشاندەرانەی کە لە بەخێوکردن بەم جۆرە خۆراکدەرانە لە مەڕەکانی جیاوازدا بەدەست هاتوون، دەرکەوتنی یەکەم جۆری خۆراکدەری پلێتی ستانداردیان هێنایە ئاراوە.
یەکەم فیدەری پلێتی ستاندارد
یەکەمین خۆراکدەری پلێت ستاندارد لە ساڵی ١٩٦٩ خرایە بازاڕەوە، دواتر نموونەی خۆراکدەری پلێت لەلایەن بەخێوکەرانی مریشکی گۆشتەوە پێشوازییەکی زۆریان لێکرا و هۆکاری ئەوەش یەکسانی کێشی مریشکی بەرهەم هێنراو بوو، چونکە جیاوازی هەیە لە بەخێوکردنی مریشکی گۆشتدا مریشکەکان بە بەکارهێنانی زنجیر خۆراک کێش و نایەکسانی تەرمی بەرهەم هێنراوەکانی هێنایە ئاراوە و هۆکاری ئەم نایەکسانییەش یەکەمجار دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە مریشکەکان لە هەفتەکانی یەکەمی بەخێوکردندا بە ئاسانی خۆراکی زنجیریان بەکارنەهێناوە و هۆکاری ئەوەش بووە بەرزی کەناڵەکانی بەخێوکردن، کە مریشکەکان بە ئاسانی نەیاندەتوانی بچنە ژوورەوە و لە لایەکی دیکەوە، ئەوە دابەشکردنی نایەکسانی خۆراک بوو، ئەگەر مریشکە خێراتر و بەهێزەکان لە سەرەتای هێڵەکەدا گەردیلە درشت و گونجاوەکان هەڵبگرن دانەوێڵە، و مریشکە لاوازەکان گەردیلە بچووکەکانی دانەوێڵەیان دەستکەوت و زیاتر مانەوە.
بەڵام لە سیستەمی خۆراکدانی بۆری لە خۆراکدەری پلێتەکاندا، خۆراکەکە لەدەستی مریشکەکان دوورە و هەر لەبەر ئەم هۆکارەش ئەو خۆراکەی کە لە هەموو پلێتەکاندا دابەشکرابوو، شێوە و پێکهاتەی یەک بووە و هەر لەبەر ئەم هۆکارەش خۆراکەکە وایە تازە و کوالیتییەکی بەردەوام، سەرەڕای درێژی هێڵەکانی خۆراکدانی پلێتەکان لە هەموو پلێتەکاندا دابەشکرابوون.
لە ساڵی ١٩٨٠ بەرهەمهێنەرانی زنجیر فیدەر لە ساڵی ١٩٨٠ خێرایی زنجیر درایڤیان زیاد کرد و لە لایەکی ترەوە بە دانانی گریل لەسەر کەناڵەکان، زیانەکانی پێشوویان چارەسەر کرد، بەڵام فیدەرەکانی پلێت تا ئێستاش بەهۆی دوو هۆکارەوە بەناوبانگن، یەکەمیان، دەستگەیشتن بە ئاسانی بۆ مریشک بۆ لە ڕۆژانی یەکەمی بەخێوکردن و بەخێوکردنی فیدەر لە کاتی بەتاڵکردنەوەی هۆڵ و شۆردنی هۆڵەکاندا، ئەنجامدانی کارەکە ئاسان بوو، هەروەها ئەگەری ڕەخساندبوو بۆ مریشکچی کە بەرزی فیدەرەکە بەرز بکاتەوە بەپێی گەشەی… جوجکەکان. وە بارکردن و ئامادەکردنی هۆڵەکان خێراییەکی زۆری بە پرۆسەی ئامادەکردنی هۆڵەکان بەخشی.
دەسپێکی بە بەکارهێنانی خۆراکدەری پلێت لە مەڕەکانی دایکدا
لە سەرەتای ساڵی ١٩٨٠ بەدواوە بەهۆی پێشکەوتنە خێراکانی بۆماوەیی لە پیشەسازی پەلەوەردا ڕوویدا، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە پرسی سنووردارکردنی بڕی وەرگرتنی خۆراکی ڕۆژانە زۆر جددی بێت لە مەڕەکانی دایکدا و لەم کاتەدا، خۆراکدەرەکان ئەمەیان دروستکرد ئەگەری بۆ مەڕەکانی دایک. بەجۆرێک کە دانەوێڵە ڕۆژانە بە یەکسانی دابەش دەکرێت بەبێ ئەوەی گۆڕانکاری لە کوالیتی دانەوێڵەی بەکارهێنراودا بکرێت، لە هەمووی گرنگتر وایکرد بڕێکی دیاریکراو دانەوێڵە بەسەر هەر مریشکێکدا دابەش بکرێت و پێویستی بە ڕۆژووگرتن یان بێ دانەوێڵە نەبوو.
لە سەرەتای ساڵانی دوای ساڵی 1980، زانایانی جینات بۆیان دەرکەوت کە پێویستە دانەوێڵەی مریشک و کەروێشک جیا بکرێتەوە بۆ بەدەستهێنانی ئەدای گونجاو لە مەڕەکانی دایکدا و هۆکاری ئەوەش جیاوازییەکی کەم بوو لە بڕی دانەوێڵە بەکارهێنراوەکان و فۆرمولەی جیاواز لە دوو ڕەگەزی مریشک و کەروێشکدا بەکاردێت.
لە هۆڵەکانی بەخێوکردنی مەڕەکانی دایکدا خۆراکدانی جیا بۆ مریشک و کەروێشک هەبوون. خۆراکدانی کەروێشکەکانم لە جۆری پلێت بوو، بەڵام خۆراکی مریشکەکان لە جۆری زنجیر یان پلێت بوو، هەردووکیان بە گریل تەیار بوون و ئەم گریلانە تەنها ئەوەندە پان بوون کە بتوانن خۆراک بدەن بە مریشکەکان و سەری کەروێشکەکان نەیدەتوانی بەڵام وردە وردە پلێتە کانزاییەکان بە پلێتی پلاستیکی گۆڕدران و یەکەم زنجیرەی پلێتەکان کە بنەکەی شێوەی v بوو لە پێشانگای ئەڵمانیدا خرایە بازاڕەوە.
بەکارهێنانی سیستەمی بینینی پەلەوەر لە دروستکردنی فیدەر
وردە وردە ژمارەی کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی خۆراکی پلێتەکان لە جیهاندا دەستی بە دابەزین کرد لە ساڵی ١٩٩٢ لێکۆڵینەوەکان لەسەر سیستەمی بینینی باڵندەکان دەریانخست کە بەکارهێنانی ڕەنگی تێکەڵاوی سپی و سوور کە لە دروستکردنی فیدەرەکاندا بەکاردەهێنرێن لەسەر بنەمای گریمانە کۆنەکان و باڵندەکان بوون زیاتر هەستیارن بە ڕەنگەکانی تر، بۆ نموونە لە سیستەمەکانی پێشکەشکراو لەلایەن هەندێک کۆمپانیا، گۆڕدرا بۆ ڕەنگی سپی و زەرد و پرتەقاڵی سەرنجڕاکێشە کە نەک تەنها مریشکەکان ئەم ڕەنگەیان باشتر بوو، بەڵکو کۆترەکانیش هەمان ڕەنگیان هەبوو له ڕەفتار دا.
لە لێکۆڵینەوەکەدا لە ساڵی 1997 بەدواوە، نەوەی داهاتووی پلێتەکان بە قووڵی قووڵەوە خرایە بازاڕەوە و هۆکاری ئەمەش بەرزی گونجاوی ئەم پلێتانە و ئاسانیی بەکارهێنانیان بوو بۆ مریشک. لە درێژەی داهێنانە نوێیەکاندا، گرنگییەکی زۆر بە ئاستی بینینی جوجکە و ئەو ڕووناکییەی کە پێویست بوو لە کاتی خۆراکدان و دابینکردنی ئۆکسجین لە کاتی خۆراکدانیان درا. بۆ نموونە بە دروستکردنی داری زیو کە ڕەنگدانەوەیەکی باشی ڕووناکی هەبوو و دیزاینێکی تایبەتی هەبوو کە ئازادیی پێویستی کارکردن و هەوای پێویستی بۆ مریشکەکان دابین دەکرد لە کاتی خۆراکدان. نموونەکانی دواتر نەوەی خۆراکدەری پلێتەکانیان پێکهێنا.
پەرەپێدانی دروستکردنی لامپەکانی LED لە نەوەی داهاتووی فیدەرەکانی پلێت
لەگەڵ پەرەسەندنی لامپەکانی LED، ئەم لامپانە لە نەوەی داهاتووی فیدەری پلێتەکانیشدا بەکارهێنران، وەک لە مۆدێلە نوێیەکاندا هەر پلێتێک لامپێکی LED ی 9 واتی تێدایە کە دەتوانرێت هەمیشە داگیرسێنرێت.
یان کاتێک دۆن لە ڕێگەی بەهارەکەی ناو بۆریەکەوە پلێتەکان پڕ دەکاتەوە. ڕووناک بکرێتەوە و ئەمەش دەبێتە هۆی هاندانی جوجکەکان بۆ خواردن و زیادکردنی کێشیان بە بەراورد بە پلێتە ئاساییەکان. گرنگ ئەوەیە ئەم چرایانە هیچ گەرمییەک بەرهەم ناهێنن و تەمەنیان زۆر درێژە.
لە نمونەی پێشکەوتووی خۆراکدەری پلێتەکاندا، کە تایبەتە بە مەڕەکانی دایک، تایبەتمەندییە بۆماوەییەکانی مەڕەکانی دایک، لەوانەش قەبارەی کەللەسەر، قووڵی سەر و بەرزی تاجی مریشک و کەروێشک، بە وردی حیسابی بۆ دەکرێت، وەک لەم نموونەیەدا، بە پشتبەستن بە هەر پلێتێک بۆ 16 مریشک لەبەرچاو دەگیرێت و چەند کونێک لەسەر سەرەوەی پلێتەکان هەیە بۆ دابینکردنی ڕووناکی پێویست بۆ مریشکی دایک لەکاتی خۆراکدان، و ئەوان ڕێگری لە هەر جۆرە بەفیڕۆدانی دانەوێڵە دەکەن، هەروەها پێویستە بنی خۆراکدەرەکە بخرێتە ناو… قووڵی بنی فیدەرەکە لەبەردەم هەر کونێکدا، و گرنگترین خاڵ لە هەموویان ئەوەیە کە ئەم زنجیرە فیدەرە لە پۆلیمرەکان دروستکراون کە زۆر بەهێزترن لەو جۆرانەی کە لە فیدەرەکانی پلێتی گۆشتدا بەکاردەهێنرێن بۆ ئەوەی بە ئاسانی بەرەنگاری جوڵەکان ببنەوە و… فشارەکانی مریشکی دایک.
ئەمڕۆ پلێتەکانی نەوەی سێیەم، وەکو ڕیکسێل، هەنگاوێکیان ناوە بۆ بەکارهێنانی پلێتەکە لە یەکەم ڕۆژی زاوزێیەوە بە لابردنی تۆڕەکە و گەرەنتیکردنی کەمتر و بە داهێنان لە شۆردن و 360 خولانەوەی بە ئاراستەیەک بە دەوری میحوەرە سەرەکییەکەیدا، ئەوان هەوڵبدە بە وردی بیشۆیت و لە نێوان سوڕی مانگانەدا خێراترە. پێویستی بەکارهێنانی بیرۆکە و شێوازی نوێ، هەرچەندە مەترسیدارترە، بەڵام لە کۆتاییدا یارمەتیدەر دەبێت بۆ گەشەکردن و باشترکردنی کوالیتی بەخێوکردن لە کێڵگەکانماندا و کەمکردنەوەی تێچووی کۆتایی بەخێوکردن لە درێژخایەندا.
بە هیوای میکانیزەکردنی کێڵگە پەلەوەرەکان تا دەکرێت لە وڵاتی ئیسلامی ئازیزمان ئێران
